Nid oes lle gwell na phrydferthwch y Canolbarth ar gyfer gwyliau i ymlacio, digwyddiad busnes neu hyd yn oed i wneud eich addunedau priodas. Edrychwch ar y llety sydd ar gael a bydd y staff yno’n hapus i’ch helpu i gynllunio eich digwyddiad.
Mae aros ym Mhennal yn caniatáu i chi gael mynediad i gefn gwlad godidog, llawer o draethau a lleoedd fel Aberdyfi ac Aberystwyth i wneud eich digwyddiadau’n arbennig o gofiadwy.

Lleucu Llwyd…

Roedd Lleucu Llwyd yn ferch brydferth a oedd yn byw ar fferm Dolgelynen ym Mhennal yn y 14eg ganrif.

Syrthiodd Lleucu mewn cariad â bardd ifanc, Llywelyn Goch fab Meurig Hen, ond nid oedd ei thad yn rhoi caniatâd iddynt fod gyda’i gilydd. Yn ôl pob sôn, gwnaeth bopeth o fewn ei allu i wahanu’r cariadon ifanc.

Yn ystod eu perthynas, gorfodwyd Llywelyn Goch i deithio i dde Cymru, ond addawodd y byddai’n dychwelyd i briodi Lleucu. Tra oedd ef i ffwrdd, gwelodd ei thad ei gyfle, a dywedodd wrth Lleucu fod Llywelyn wedi ei bradychu a phriodi rhywun arall. Torrodd y newyddion hwn galon Lleucu a bu farw.

Dychwelodd Llywelyn i gyflawni ei adduned a phriodi Lleucu, ond cyrhaeddodd yn ôl ar ddiwrnod ei hangladd. Mae cofnodion Eglwys St Peter ad Vincula Church ym Mhennal yn dangos bod Lleucu wedi ei chladdu o dan allor yr Eglwys ym 1390.

Mae stori drist Lleucu Llwyd wedi parhau i gael ei phasio o genhedlaeth i genhedlaeth yng Nghymru diolch yn bennaf i farddoniaeth Llywelyn Goch (1350 – 1380). Ystyrir ei farwnad am Lleucu yn un o’r darnau mwyaf blaenllaw o’r cyfnod.

Owain Glyndwr a Phennal

Bu Owain Glyndŵr yn byw dros 600 o flynyddoedd yn ôl ac eto heddiw erys yn un o’r ffigyrau mwyaf arwrol yn hanes Cymru. Roedd Owain yn arweinydd naturiol ac yn wladweinydd craff a oedd yn uno ac yn arwain y Cymry yn erbyn y Rheol Saesneg.

Roedd yn filwr oedd wedi ymladd gyda’r Saeson ar sawl ymgyrch ac yna astudiodd y gyfraith yn y “Inns of Court” yn Llundain.

Ym mis Medi 1400, cychwynnodd Owain Glyndŵr ar gwrs gweithredu a fyddai’n dod yn un o’r penodau mwyaf dramatig yn hanes Cymru. Cymerodd ei ffrae hir gyda Reginald De Grey o Ruthun dros ryw dir comin dro annisgwyl pan, ar ôl cael ei gyhoeddi’n Dywysog Cymru gan ei ddilynwyr, gorymdeithiodd Owain ar Ruthun.

Ar ôl dinistrio’r dref, aeth Owain ymlaen i ymosod ar drefi ar hyd a lled Gogledd-ddwyrain Cymru wrth i’r gwrthryfel droi’n rhyfel graddfa lawn gyda Choron Lloegr. Roedd Cymreictod o bob cefndir yn heidio i ymuno ag achos Owain, ac erbyn 1403 Roedd bron Cymru gyfan yn Unedig y tu ôl i Glyndŵr. Am gyfnod, roedd yn ymddangos nad oedd y weledigaeth o Gymru annibynnol wedi marw gyda Llywelyn ap Gruffudd yn 1282 wedi’r cyfan.

Ysgrifennwyd llythyr Pennal yn wreiddiol yn Lladin yn 1406 ac ef oedd ymgais Owain i gryfhau ei achos trwy allio ei hun â’r Brenin Ffrengig, Siarl VI. Credir bod Owain wedi byw gerllaw a’i fod wedi cynnal ei gyfarfod olaf yn Pennal ar safle’r eglwys bresennol St Peter ad Vincula (Sant Pedr mewn cadwynau). Yn gyfnewid, addawodd Owain ei fod yn honni i Pab Benedict XIII o Avignon. 

Fodd bynnag, er gwaethaf y buddugoliaethau cynnar syfrdanol hyn a’r coroni ffurfiol o Glyndŵr yn Dywysog Cymru yn Senedd 1404, byddai’r gwrthryfel yn methu yn y pen draw. Erbyn 1408, roedd y gwrthryfel yn edwino mor gyflym ag yr oedd wedi chwyddo; erbyn 1410, roedd ei harweinydd ysbrydoledig wedi dod yn fugail, ei yrfa a’i enw da yn chwalu, ei gartref a’i deulu yn dinistrio.

Credir iddo dreulio ei flynyddoedd olaf yn swydd Henffordd ger Maenor ei fab-yng-nghyfraith, Syr John Scudamore, yn marw tua 1416.

Cefn Caer

Prin yw’r nodweddion Rhufeinig gweladwy o Gefn Caer ar y tir. Gellir gweld olion cloddiau i’r De-orllewin a’r Gogledd-orllewin, ond mewn mannau eraill maent yn isel na ellir eu gweld bob amser. Cyn iddi gael ei rhwygo i lawr a’i hailadeiladu adroddwyd bod yr Eglwys ym mhentref Pennal yn cynnwys nifer fawr o frics Rhufeinig yn ei muriau, ac mae’n debyg bod gweithgareddau ffermio wedi gwaredu llawer o olion Rhufeinig ac yn parhau i wneud hynny heddiw.   Mae’r adeiladau fferm, gyda’r ffermdy is-ganoloesol, yn eistedd yng nghornel orllewinol y Gaer ac mae ffordd fechan yn croesi cornel ogleddol y Gaer.

Caer gynorthwyol fechan oedd Cefn Caer (Castellum) gydag olion ffos yn dal i’w gweld yn y Gogledd-orllewin, y tu allan i’r clawdd petryal sy’n amgáu’r Gaer.  Fe’i hadeiladwyd yn y 70au. Mae’n fwy nag 1.68 hectar (5 erw) o ardal, yn mesur 140m x 120m (c. 550tr x 425ft) i’r Gogledd-orllewin â chorneli crwn. 

Lleolwyd y Gaer ar ben gorllewinol crib sy’n codi 15m (50tr) uwchben y morfa i’r gogledd o Afon Dyfi, c. 10km (c. 6 milltir) o geg yr aber. Manteisia hyn ar olygfa dda o’r ardal o’i hamgylch, ac yn arbennig o’r man delfrydol i groesi’r afon a lle gallai llongau arfordirol ddadlwytho.  

Adeiladwyd caerau Rhufeinig i dempled gweddol safonedig, sy’n golygu y gellid eu hadeiladu’n gyflym heb orfod dwyn llafur ychwanegol. Nid yw Cefn Caer yn gwyro oddi wrth y ffurf sylfaenol hon.

Yn yr ardal, hyd yn oed yn anterth yr haf, gallwch ddianc yn hawdd o’r torfeydd a dod o hyd i fan cysgodol, i edmygu’r golygfeydd, profi’r dirwedd a’i bywyd gwyllt unigryw.
Mae natur yn chwarae rhan bwysig mewn bywyd yma, a gallwch fod yn siŵr o sylwi ar ddigonedd o bryfed, adar, anifeiliaid, ar y ddaear ac yn yr awyr a’r môr. Mae prosiect Gweilch y Dyfi a RSPB Ynys hir ar garreg y drws. Mae cyfle i fynd i’r Dollborth ym Mae Ceredigion, ac mae pysgota, crabio a digonedd o hwyl ar y traeth i’w gael ychydig filltiroedd i lawr y ffordd yn Aberdyfi. Rydym yn falch o gael ein lleoli o fewn bosffer Dyfi UNESCO – yr unig un yng Nghymru gyfan – sy’n ardal a gydnabyddir am ei phrydferthwch naturiol, ei hysbryd cymunedol cryf, ei fflora a’i bywyd gwyllt amrywiol, a rhai o’r dŵr glanaf, awyr dywyll a’r boblogaeth isaf yn Ewrop.
Mae Pennal yn ganolfan wych ar gyfer archwilio popeth sydd gan y Gogledd a’r Canolbarth i’w gynnig. Os ydych chi’n canolbwyntio ar fod yn egnïol, Parc Cenedlaethol Eryri yw un o’r cyrchfannau gorau yn Ewrop ar gyfer chwaraeon adrenalin, gyda beicio mynydd rhagorol, cerdded (Llwybr Arfordir Cymru), dringo, chwaraeon dŵr gwyn, gwifrau Zip a thrampolîn dan ddaear hyd yn oed o fewn pellter gyrru hawdd.
Mae gan dref leol Machynlleth yr holl elfennau sylfaenol a gwmpesir os bydd angen i chi gael cyflenwadau, gydag amrywiaeth eang o siopau annibynnol, caffis, hen bethau a mwy, yn ogystal â’r farchnad leol awyr agored bob dydd Mercher. Mae hefyd yn gartref i Ganolfan Owain Glyndwr, yr amgueddfa celfyddyd fodern (MOMA), Senedd wreiddiol Cymru ac mae’n cynnal Gŵyl Gomedi flynyddol.
Nid nepell i ffwrdd y mae’r ganolfan dechnoleg amgen, Labyrinth y Brenin Arthur a Chanolfan Grefft Corris.